Jak dbać o żeliwo, by służyło pokoleniom?
Kiedyś w niemal każdym domu stał ciężki, czarny garnek żeliwny wyciągany tylko wtedy, gdy gotowało się coś wyjątkowego. Pieczony w nim był cały drób, dobrej jakości wołowina, bigos, a nawet chleb. Żeliwo miało w sobie coś z rytuału: jedzenie przygotowane powoli, z sercem, w naczyniu, które służyło latami często dłużej niż jego właściciele.
Żeliwo to stop żelaza z węglem ciężki, porowaty materiał, który doskonale przewodzi i magazynuje ciepło. Dlatego potrawy w żeliwnym garnku nagrzewają się równomiernie, a potem długo utrzymują temperaturę. Można w nim dusić mięso godzinami bez obawy o przypalenie, a po zdjęciu z ognia potrawa wciąż pozostaje gorąca.
Co więcej, żeliwo jest niezwykle trwałe dobrze użytkowane i pielęgnowane, może przetrwać dziesiątki lat. To naczynie, które nie starzeje się – z czasem nabiera charakteru i „patyny”, a jego powierzchnia staje się coraz bardziej naturalnie nieprzywierająca.
Jak dbać o żeliwo, by służyło pokoleniom
Pierwsze użycie (Hartowanie/Wypalenie tłuszczem)
Jeśli naczynie nie jest fabrycznie zaimpregnowane, trzeba je „zahartować” (czyli wypalić tłuszczem):
- Umyj garnek ciepłą wodą (bez detergentów).
- Osusz dokładnie.
- Wetrzyj cienką warstwę oleju o wysokim punkcie dymienia (np. rzepakowego, lnianego, kokosowego).
- Wstaw do piekarnika nagrzanego do ok. 180–200°C na godzinę (dnem do góry, z blaszką pod spodem na ewentualny tłuszcz).
- Po wystudzeniu przetrzyj papierem żeliwo będzie zabezpieczone i gotowe do użycia.
Jak myć?
- Nigdy nie zostawiaj żeliwa w wodzie – może zardzewieć.
- Myj bez detergentów, najlepiej ciepłą wodą i szorstką gąbką.
- Jeśli coś przywarło – zagotuj w garnku odrobinę wody, by resztki same się odkleiły.
- Dokładnie wysusz po umyciu (najlepiej podgrzewając chwilę na palniku), a potem przetrzyj wnętrze cienką warstwą oleju.
Przechowywanie
Trzymaj naczynie w suchym miejscu, z lekko otwartą pokrywką, by powietrze mogło cyrkulować.
- Od czasu do czasu można je ponownie przetrzeć odrobiną oleju, zwłaszcza jeśli długo nie będzie używane.
Kilka złotych zasad
- Nie wkładaj gorącego żeliwa do zimnej wody – może pęknąć.
- Nie używaj w zmywarce.
- Z czasem powstanie naturalna warstwa ochronna – im częściej gotujesz, tym lepiej działa.
Dobrze utrzymany garnek żeliwny to coś więcej niż naczynie to część kuchennego dziedzictwa.
Wymaga odrobiny troski, ale w zamian odwdzięcza się smakiem, którego nie da się podrobić w nowoczesnych garnkach. To sprzęt, który może przejść z pokolenia na pokolenie jak dobra receptura na rosół czy domowy chleb.
